Quý tộc thật sự là gì?

Phim ảnh phương Tây thường mô tả sự "quý tộc" bởi những hình ảnh về một cuộc sống vương giả, ở trong những lâu đài nguy nga, đi xe Roll Royce, ăn trứng cá Caviar hay có kẻ hầu người hạ,... tuy nhiên khái niệm "Quý tộc" đối với người phương Tây mà điển hình là Anh Quốc phải gắn liền với một loạt các hệ giá trị như danh dự, trách nhiệm, lòng dũng cảm và tính kỷ luật tự giác của mỗi con người. Nói cách khác, một con người nếu rèn luyện được những giá trị này rồi, thì chính họ sẽ "toát ra" sự quý tộc.

Chúng ta hãy bắt đầu từ một thí dụ đơn giản: Eton College - một trường nội trú được mệnh danh là "vườn ươm quý ông cho nước Anh", nơi mà những người từng tốt nghiệp ở đây nói tên ra hẳn là ai cũng đều biết như thủ tướng Boris Johnson, thủ tướng David Cameron, thủ tướng Thái Lan Abhisit Vejjajiva, hoàng tử William, hoàng tử Harry hay nam diễn viên nổi tiếng Eddie Redmayne. Ngôi trường ươm mầm ra 20 đời thủ tướng, hàng tá nhà khoa học, ký giả, nghệ sĩ và người nổi tiếng nói trên hóa ra lại có chế độ nội trú chẳng quý tộc như chúng ta thường thấy qua phim ảnh: sinh viên phải ngủ trên những chiếc giường cứng, ăn các bữa ăn tầm thường và dĩ nhiên, được huấn luyện theo chế độ nghiêm ngặt mỗi ngày. Sự thoải mái của sinh viên trong ngôi trường này thậm chí còn được cho là tệ hơn tại các trường dân sự. Và cũng có ý kiến cho rằng, chính vì vậy nên các sinh viên trường bình thường cũng khó lòng hiểu được cuộc sống khổ hạnh như thế có tầm quan trọng như thế nào với tinh thần quý tộc mà ngồi trường này dành cho sinh viên. Nói cách khác, sinh viên Eton "được khổ" chứ không phải "bị khổ".

Thí dụ của trường Eton là một minh họa sinh động cho tinh thần quý tộc đúng nghĩa tồn tại nhiều thế kỷ qua của phương Tây. Đó không phải là một cuộc sống xa hoa, đầy đủ của toàn những cậu ấm, cô chiêu, của các ông hoàng bà chúa,... mà sự quý tộc được định nghĩa một cách rõ ràng bởi đức hạnh, danh dự, trách nhiệm và kỷ luật của một con người đối với chính bản thân họ.

Phú và quý là hoàn toàn khác nhau

Không riêng Eton, mà toàn bộ các trường quý tộc nổi tiếng trên thế giới đều huấn luyện người học theo một chế độ nghiêm ngặt và gian khổ, mục đích là để rèn luyện ý thức hợp tác và tính kỷ luật tự giác. Một quý tộc chân chính phải có sự tự chủ, phải có sức mạnh tinh thần mạnh mẽ trước mọi nghịch cảnh. Tất cả những điều này phải được trui rèn từ khi còn nhỏ.

Nhờ cách làm này mà trường Eton đã từng đào tạo ra những con người kiệt xuất, điển hình như danh tướng Wellington, người từng đánh bại Napoleon. Trong một trận chiến mang tính quyết định với Napoleon, bộ tổng tham mưu đã nhiều lần khuyên ông nên rút lui sớm ra khỏi tiền tuyến, bởi nó có thể nguy hiểm tới tính mạng của một vị tướng như ông. Tuy nhiên, ông vẫn ở lại tiền tuyến để chiến đấu. Lúc đó, thuộc cấp đã nói: "quân lính hỏi ông rằng tại sao thân phận cao quý lại không chịu lui về cho an toàn ?", lúc đó ông vẫn hướng mắt về hướng kẻ thù và lạnh lùng nói: "Hãy nói với họ những lời cuối của tôi rằng, hãy đứng đây như tôi!"

Wellington chính là hình mẫu điển hình của một quý tộc.

Cuộc sống của tầng lớp quý tộc theo định nghĩa của nhiều người hiện tại là sống trong biệt thự hình ảnh lâu đài, đi xe Roll Royce, chơi Golf, có kẻ hầu người hạ, chỉ tay 5 ngón..... Nếu tham chiếu theo "nguồn gốc" quý tộc phương Tây, có lẽ chúng ta sẽ dễ dàng nhận ra đó không phải là phong cách của quý tộc đúng nghĩa mà chỉ là suy nghĩ có phần hơi phong kiến của giới nhà giàu mới nổi. Trên thực tế, trong ý thức của nhiều người phương Đông, đặc biệt là những nước có lịch sử phong kiến kéo dài, khái niệm giàu có và cao quý là như nhau. Tuy nhiên, giàu có là vật chất, còn cao quý nghiêng về các giá trị tinh thần nhiều hơn.

Tinh thần quý tộc theo định nghĩa phương Tây, là một con người tự chủ, từ bỏ ham muốn của bản thân, hết mình cống hiến và phục vụ đất nước. Đó là cách mà hoàng tử William hay Harry nói về sự quý tộc mà chính họ toát ra. Lúc còn nhỏ tuổi, hoàng gia Anh đã gửi họ đến học tại các học viện quân sự để học tập. Sau khi tốt nghiệp, Hoàng tử Harry cũng được cử ra tiền tuyến ở Afghanistan với tư cách là một tay súng máy. Rõ ràng, hoàng gia Anh biết rõ thân phận cao quý của Hoàng tử Harry và những nguy hiểm nơi tiền tuyến nhưng họ nhận ra rằng nhiệm vụ của các quý tộc là cống hiến hết mình và chấp nhận rủi ro cho đất nước, hoặc đó là nghĩa vụ của họ, và đó là chuyện đương nhiên. Đó âu cũng là cách mà hoàng gia Anh vẫn giữ được vị trí của họ trong tiến trình lịch sử biến động suốt nhiều thế kỷ qua và đặc biệt là trong giai đoạn hiện đại này.

Một chuyện kể khác ở Anh về một bức ảnh được lan truyền rất rộng rãi, vào thời điểm Vua Edward của Anh đến thăm khu ổ chuột ở London, ông đứng trước cửa một ngôi nhà lụp xụp và nói với bà lão tiều tụy bên trong: “Xin bà cho tôi vào được không?” Nó phản ánh một loại tôn trọng những người yếu thế, và tầng lớp quý tộc thực sự biết cách tôn trọng người khác. Tất nhiên, câu chuyện có thể được cho là nhuốm màu sắc dân túy về tổng thể, tuy nhiên hành xử nhỏ khi xin phép vào nhà người khác là quý tộc.

Một khía cạnh khác của phẩm chất quý tộc chính là ý thức trách nhiệm. Một thí dụ cho điều đó là "nguyên tắc bất thành văn" của ngành hàng hải phương Tây rằng khi một con tàu đang gặp nguy hiểm và sắp chìm, thì người thuyền trưởng phải là người cuối cùng rời khỏi tàu. Thậm chí có phim, thuyền trưởng còn chấp nhận ở lại để chìm cùng con tàu. Anh em xem Titanic chắc hẳn sẽ thấy đoạn khi tàu sắp chìm, vị thuyền trưởng bước vẫn bình tĩnh bước vào phòng và chọn sống chết cùng con tàu. Đó là đại diện cho tinh thần trách nhiệm và hành động đó là của một quý tộc.

Khi con tàu bắt đầu chìm, chắc hẳn anh em còn nhớ cảnh tượng hỗn loạn trên boong tàu, vị nhạc trưởng thấy những thành viên trong ban nhạc bắt đầu rời đi và lúc đó, ông tiến lại vị trí ban đầu, chỉnh trang nghiêm túc, dựng lại cây vĩ cầm và bắt đầu chơi một bản nhạc mới. Những nghệ sĩ trước đó rời đi nghe tiếng nhạc bỗng quay trở lại gần vị nhạc trưởng, và lại bắt đầu chơi. Sau bản nhạc đó, mọi người bắt tay và chúc bình an cho nhau. Vị nhạc trưởng nói "Cám ơn mọi người, đêm nay, được làm việc chung với mọi người là một niềm tự vào đối với cuộc đời tôi." Đây lại tiếp tục là một biểu hiện của "quý tộc" mà qua đó, sự quý tộc rõ ràng không đến từ việc có nhiều tiền hay không.

Nhiều ý kiến đồng ý rằng, một quý tộc thực sự là một người xem thường đồng tiền, đồng thời là người có danh dự, chân thành, không vụ lợi cá nhân, không bị khuất phục, không thiên vị và thậm chí là hi sinh bản thân mình vì người khác. Thậm chí, không chỉ danh dự, trách nhiệm mà một quý tộc dĩ nhiên có cả lương tâm. Theo nhà khoa học chính trị người Pháp Tocqueville: "bản chất của tinh thần quý tộc là danh dự." Rõ ràng, tinh thần quý tộc không hề liên quan gì tới vật chất. Nhờ đó, "sự quý tộc" không ở đâu xa và bất cứ ai cũng có thể toát ra sự quý tộc mà không cần tới xe Roll Royce, biệt thự lâu đài.

Nếu tra từ điển tiếng Anh từ "noble", anh em sẽ nhận thấy tính từ: "thuộc tầng lớp cha truyền con nối có địa vị xã hội hoặc chính trị cao; quý tộc." và "có hoặc thể hiện phẩm chất cá nhân tốt đẹp hoặc các nguyên tắc và lý tưởng đạo đức cao." Và thấy đó, quý tộc trong tiếng Anh không có đề cập tới nhiều tiền! Nói cách khác, anh em chúng ta ai cũng có thể có được "tinh thần quý tộc", miễn là một người bình thường làm việc chăm chỉ, kiên trì với cách sống vị tha, kiêu hãnh với chính bản thân mình.... và sau đó, cuộc sống hình thức không làm nên quý tộc, nhưng phẩm chất quý tộc được rèn luyện thì các yếu tố từ tinh thần tới thẩm mỹ, gu lựa chọn.... sẽ được theo sau. Còn thực ra, sự quý tộc hoàn toàn không mua được bằng tiền.

Từ nhiều bộ phim hay tiểu thuyết, người ta đôi khi bị choáng ngợp bởi cung điện xa hoa, tráng lệ, những hình thức,... mà đôi khi quên đi những yếu tố khác về cách làm người để làm nên sự quý tộc. Sẽ thật ngây thơ khi chỉ tôn sùng giá trị vật chất để nghĩ mình sẽ trở thành "quý tộc", có khi dễ biến con người trở thành nạn nhân của sự phù phiếm, ấu trĩ hời hợt, thô thiển hay thậm chí là "trọc phú" mà có chăng chỉ là sự thực dụng.

Tóm lại, "công thức" đâu đó của sự quý tộc là sự giáo dục văn hóa để chống lại những cám dỗ của chủ nghĩa vật chất, không được lấy lạc thú làm mục đích sống, liên tục bồi dưỡng tình cảm đạo đức cao đẹp. Thứ 2 là trách nhiệm với những người xung quanh, nghiêm khắc với bản thân nhưng dễ dàng tha thứ cho người khác, quý trọng danh dự.... Thứ 3 là có một tâm hồn trong sạch, vô tư, có ý chí độc lập và theo đuổi sự thật, tỉnh táo trước tiền bạc và quyền lực một cách dễ dàng.

Nguồn: tinhte.vn