Tình yêu, cái tôi, và ý nghĩa của cuộc đời này

Chuyện bắt đầu từ một bộ phim ngôn tình

Hôm nọ mình vừa xem lại phim “Khi anh chạy về phía em”, đây là một bộ phim thanh xuân ngôn tình của trung quốc. Mình nhớ rằng là đã xem nó đến N lần rồi, đã xem đến phát chán rồi, nhưng hôm nọ khi xem lại, tức là lần thứ N+1, mình lại có cảm giác như chưa hề xem lần nào vậy, mình bị kích động bắt đầu từ cái khoảnh khắc Tô Tại Tại ngồi xuống né ánh nhìn của Trương Lục Nhượng. Ok bỏ qua cái tình tiết trong phim đó, vấn đề chính là mình thắc mắc, do đâu mà lại khiến nó “lại” trở nên hay đến vậy? Mình chán nó rồi mà!

Phải chăng trí nhớ chính là kẻ thù của chúng ta?

Và mình bắt đầu phân tính để nhận ra rằng, nó hay trở lại vì mình đã không nhớ tình tiết tiếp theo trong từng khung hình của phim nữa, tức là mình đang cùng các nhân vật sống trong từng khoảnh khắc khung hình của phim! Vậy thì khi mình chán tức là mình đã không hề xem khung hình hiện tại mà đang dùng trí nhớ để sống trong khung hình tương lai của phim! Điều này khiến mình chợt nghĩ rằng: việc mình chán phim có giống mình chán đời không? Và nguyên nhân mình chán phim có giống mình chán đời không? Và câu trả lời thật bất ngờ, đó là có!

Chúng ta có đang sống trong khoảnh khắc này không?

Chúng ta, tất cả đều đang tồn tại, nhưng không hề sống. Chiếu theo trường hợp xem phim, ta biết trước tình tiết, ta bị cuốn vào tương lai đó mà bị kéo khỏi hiện tại, thấy tất cả mọi thứ trên màn hình thật vô nghĩa, vì kết quả cuối cùng vẫn là Tô Tại Tại sẽ hạnh phúc mà! Đây chính là vấn đề. Nếu cuộc sống mà chúng ta cũng biết trước như vậy, và chú tâm vào đó, thì ta cũng sẽ chán chính khoảnh khắc này, ta thấy từng hơi thở của mình thật vô nghĩa. Cụ thể hơn, vấn đề hiện tại của mình cũng như hầu hết thanh niên, là giá nhà thì tăng phi mã, lương không theo kịp, đầu tư thì toàn lừa đảo, thuận theo xã hội đi thổi bất động sản, đến khi nó nổ thì mình còn cái gì ở cái thân này? học tập phát triển bản thân khó khăn dần do tuổi tác, tài nguyên đã bị các thế hệ trước nắm hết và chiếm dụng, vì vậy, cũng như thế hệ thanh niên này của trung quốc, mình sắp “nằm thẳng” rồi! mình cảm thấy có thể tính trước tương lai, và mình bị cuốn vào cái tương lai đó, và thật giống như chán phim, mình chán đời!

Nhưng vấn đề vẫn không dừng lại ở đây, bởi vì nếu chỉ vì chưa biết tình tiết của phim, thì mỗi khi xem phim mới, chúng ta đều thấy nó hay cả! Mình lại tiếp tục tập trung vào Tô Tại Tại, xem bạn ấy làm gì, mà khiên mình kích động vậy, tất nhiên không thể chỉ vì xinh được, vì có cả tá nhân vật ở các bộ phim khác so nhan sắc, thì chỉ có hơn không kém! Và BUM! Mình phát hiện thêm một điều mới, đó là mục đích sống của các bạn ấy Tô Tại Tại và cả nhóm bạn, hình như điều không quá rõ ràng! Và điều này cũng một phần liên quan đến việc chúng ta luôn sống ở tương lai.

Tại sao chúng ta lại cứ sống ở tương lai làm gì? Bởi vì chúng ta “được dạy” là sống phải có mục tiêu, đi làm thì phải tuân thủ mô hình OKR. Tất cả việc này, để cố kiểm soát cái tương lai không “tồn tại”. Chính vì vậy chúng ta tự ép mình sống trong tương lai, một thứ không hề “tồn tại”. Và điều tất nhiên khi bạn ép não bộ phải làm một điều sai trái, đó là sự phản kháng, nó trở nên uể oải! Trước khi làm rõ điều sai trái này, chúng ta làm rõ khái niệm tương lai đã nhé.

Tại sao tương lai lại không hề “tồn tại”?

Não bộ và tất cả giác quan của ta chỉ có nhận thức về cái hiện tại bây giờ, nó không thể nhận thức được cái gọi là tương lai. Sự nhận thức về thời gian của não bộ hoàn toàn là sự tưởng tượng nhờ các hình ảnh chồng chập liên tục được mắt thu lại truyền về não. Hãy tưởng tượng não như một bộ điều khiển, nó không hề biết gì về cái gọi là thời gian, nhưng nó lại nhận được một tập hợp các hình ảnh rời rạc từ mắt, nó nhận thấy rằng các hình ảnh này nó liên quan đến nhau và có thể sắp thành thứ tự hợp lý, nên nó “cho rằng” nó có thứ tự, và cái thứ tự đó chính là nhận thức về thời gian mà mình nói ở trên. Vậy thì làm sao nó nhận thức được tương lai? Đơn giản là nó không thể, nó chỉ có thể “ảo tưởng” ra bằng các kinh nghiệm có được bằng hàng tá dữ liệu cũ có sẵn mà thôi!

Sống có mục đích, là sống bằng cách sai lầm

Ok vậy vấn đề tiếp theo là tại sao sống có mục đích lại có vấn đề? Vì mục đích luôn nằm ở tương lai, mà tương lai là ảo tưởng, nên não bộ luôn bị ép phải làm sai, mặc dù nó biết điều đó, và điều này dẫn đến vấn đề stress mà các nhân viên văn phòng hay mắc phải! Tin mình đi, nếu bạn làm việc vì một điều gì đó, như là để kiếm tiền chẳng hạn, thì khi bạn đạt được nó, bạn sẽ bị chìn đắm trong một cảm giác trống rỗng cực độ. Nhưng có phải sự trống rỗng này hoàn toàn là vì tương lai là không tồn tại không, vì ta vẫn có thể có mục đích ở hiện tại, ngay bây giờ mà! Và nếu các nhân vật đều sống ở hiện tại và không có mục đích sống, thì mấy bộ phim zombie cũng phải hay chứ! Nhưng zombie thiếu cái gì đó, nó không “người” lắm nhỉ.

Rõ ràng là lại một lần nữa, vấn đề chưa kết thúc ở đây, bạn học Tô Tại Tại vẫn còn cái bí ẩn khác! Và BUM, lại một lần nữa mình kích động, là các các bạn ấy gần như không có một cái mà người lớn đều có, và càng lớn thì cái này nó càng to, đó là cái “tôi”. Nhưng zombie cũng không có cái tôi mà, tiếp tục quan sát zombie, mình thấy chúng không có nhận thức, vậy chìa khoá ở đây, hẳn là: nhận thức mà không bị cái tôi tha hoá!

Cái “tôi” nào cơ? Tôi là ai?

Não bộ chúng ta không hề có cái tôi, cái tôi mà nó bịa ra chỉ là một cái tôi giả tạo, vì não bộ không có khả năng tự nhận thức.

Thật vậy, nếu não bộ có thể mô tả cái tôi của nó, thì cái gì là cái đã quan sát nó để nêu ra những mô tả đó, vẫn là nó sao? Bạn có thể tự nhìn thấy mình khi không có gương không? Gương mà cái tôi nó dùng để soi là cái gì để nó thấy chính nó? Hơn nữa, nếu não bộ có cái tôi thì nó có tự điều khiển được không, có tự dừng được không, đây rõ ràng là vấn đề mà các thiền tử luôn muốn tìm tòi và giải quyết, đi tìm cái tôi của não bộ, và theo mình, nó thực sự không hề tồn tại. Cái tôi ta biết chỉ là giả tạo, không có nguồn nào phát ra suy nghĩ cả, suy nghĩ, tự nó tồn tại, không có bắt nguồn, không có kết thúc. Đạo phật nói rằng giải thoát là thoát khỏi luân hồi, theo mình chính là thoát khỏi cái điểm bắt đầu đó, là cái tôi giả tạo, và không có điểm bắt đầu, sẽ không có kết thúc, ta đã thoát khỏi cái vòng luẩn quẩn đó - vòng luân hồi, và giải thoát.

Vậy nếu chúng ta không có cái tôi thực sự mà chỉ có cái tôi giả tạo, thì mục đích sống là gì? Chúng ta làm việc để làm gì? Ví dụ đi làm để kiếm tiền, vậy kiếm tiền để làm gì? Để mua nhà, mua nhà lại để lấy vợ, lấy vợ lại là để bớt cô đơn để sinh con đẻ cái, sinh con đẻ vái lại để làm công dân gương mẫu, làm công dân gương mẫu để…. Đây rõ ràng là một chuỗi “để” bất tận không có điểm dừng, não chúng ta hiểu điều đó vì vậy mỗi khi ta cố ép bản thân là làm việc này để phục vụ cái gì đó, thì não bộ biết rõ rằng: câu trả lời luôn là giả tạo, cuộc sống này vốn không có để làm gì cả?

Vậy tại sao chúng ta sống? 

Đơn giản vì bản thân nó như vậy, chúng ta sống không vì để làm gì cả, nó chỉ là một hiện tưởng phổ biến tự nhiên thôi! Vậy tại sao cứ phải tìm mục đích sống để làm gì? Vì não bộ cảm thấy mất phương hướng khi bị ép phải làm thứ mà nó thực sự muốn? Thế cái nó thực sự muốn là gì?

Rất khó để mô tả cái đó, nhưng mình có thể nói thế này: nó là thứ mà khi làm, từng tế bào trong cơ thể chúng ta đều bừng sáng, đó là cái mà người ta vẫn gọi là mục đích sống, nhưng theo mình, không nên gọi như vậy, vì chúng ta không sống để làm điều đó, đó không phải mục đích, vì mục đích là một thứ có đích đến, ta làm việc đó cũng giống như việc đi ngủ vậy, nó khiến từng tế bào trong ta được thăng hoa, như cái cách mà Tô Tại Tại ngồi xuống né tránh ánh mắt của Trương Lục Nhượng, như cái cách mà Tô Tại Tại cười nói sau những lần mất mặt, cuộc sống, là từng khoảnh khắc từng tế bào được đắm chìm trong ánh sáng, chứ không phải vì bất cứ mục đích nào cả.

Nếu bạn xem phim, sẽ thấy các nhân vật sống hầu như không quan tâm đến mục tiêu cuộc đời là cái gì cả, Tô Tại Tại sống trong sự mếm mộ bạn học Trương. Tình huống nhận nhầm tên ở đầu phim, Tô Tại Tại nhận ra, thậm chí còn tự mắng chính mình, nhưng không hề buồn hay áp lực gì cả, nhận sai và sửa thôi? Vậy vấn đề ở đâu, khi là một người lớn, người ta tự gán cho mình cái mác không thể sai, hay là một cái tôi “tự tôn sai lầm”, khiến việc mắc lỗi rất nghiêm trọng và áp lực, điền này khiến cho việc tự chấp nhận cái sai là không thể. Khi không chấp nhận lỗi sai, tức là tự phủ định bản thân, điều này không khác nào tự cầm dao đâm chính mình cả! Thế mới thấy câu: kẻ thù lớn nhất của đời người là chính mình nó đúng thế nào! Đó là hành động tự tôn sai lầm của người lớn đó. Nhưng vấn đề khi bạn đi làm, đó là bạn được dạy là không được mắc lỗi sai, tức là được dạy cách tự đâm chính mình, đây chính là điều cực kỳ độc hại.

Lão tử dạy rằng, đưa mình ra sau thiên hạ, sẽ có được thiên hạ. Hiểu ở đây có thể là từ bỏ cái tôi cố hữu, thì sẽ tự khắc có được bản thân mình. Cái tôi giả tạo mà não bịa ra nhằm điều khiển bản thân, chỉ khiến mọi thứ tồi tệ hơn và làm bản thân thêm mất kiểm soát mà thôi.

Tô Tại Tại, khi vui khi mếu, điều là từng tế bào điều như vậy, không hề để làm gì cả, cũng không hề để bảo vệ cái tôi nào cả. Đó có thể mới thực sự là trạng thái thiền định, là vô vi nhi bất vi mà Lão tử nói.

Tình yêu là gì?

Nhưng bộ phim này không chỉ là về cuộc đời a, nó còn có tình yêu nữa, vậy cái tình yêu trong này nó là cái gì? Theo Tô Tại Tại đó là khi Trương Lục Nhượng vui, bạn ấy sẽ còn vui hơn cả Trương Lục Nhượng. Mình phải công nhận, là nó rất đúng và thực tế!

Nhưng mình muốn là rõ hơn, theo cái cách đã phân tích ở trên, và bạn sẽ thấy nó có liên quan a! Theo mình phân tích, thì tình yêu, là sự từ bỏ bản thân, hay từ bỏ cái tôi giả tạo của mình, đặt cái “tâm”, cái suy nghĩ vào đối phương. Và như vậy, bạn biết tại sao người lớn, khó yêu rồi đó, cuộc đời, xã hội dạy cho môtn cái tôi to tướng, to hơn cả cái quả đất này, vậy thì yêu đương cái vẹo gì! Và theo mình, cả cái thế giới này, chẳng có mấy ai yêu nhau đúng nghĩa đâu, bởi vì, theo định nghĩa trên, yêu chính là cách dễ nhất để đi đến giác ngộ trong phật giáo. Tình yêu ở đây, không hề giới hạn ở nam nữ, mà còn là với bất cứ thứ gì, từ con sông đến ngọn núi, đến trái đất hay cả vũ trụ này! Tình yêu là từ bỏ cái tôi giả tạo, từ bỏ được nó, tâm ta có thể chứa vạn vật!

Cuối cùng điều tiếp theo rút ra ở đây, là đọc hay xem cái gì không quan trọng, quan trọng là đúng thời điểm. Mình đã từng đọc rất nhiều sách kinh điển, kinh tế chính trị tâm lý triết học, tứ đại kiệt tác trung hoa cho đến sách tư duy thiền định thức tỉnh mục đích sống… Nhưng mà xem ra ở thời điểm này, nó lại không bằng bộ phim mà mình đã xem N lần: khi anh chạy về phía em. Khi xưa lo sợ đây là phim ngôn tình thanh xuân vườn trường, sẽ không ai quan tâm khi chia sẻ, nhưng sau đợt thông não này, mình thấy rằng hành động này thực ra cũng là đang bảo vệ một cái tôi rẻ rách giả tạo, đó là làm người lớn thì không xem phim thể loại này. Sau khi nhận ra , mình viết những lời này một cách tự phát, và có đọc lại sửa chữa, không vì để làm gì cả, hi vọng có ích cho một ai đó!