Mang tiếng đi làm hơn 2 năm ở một công ty tài chính mà lại không viết được gì về cái lĩnh vực này thì đúng thật xấu hổ 😞 (mà lại suốt ngày dăm ba cái ngôn tình vớ vẩn!), chẳng lẽ đi làm toàn chơi à 😅, tất nhiên là không ạ 😞.

Tài chính, sách thì nhiều mà viết thì lắm, nhưng chung quy lại tinh túy nhất thì chỉ có một (vợ, dù có nhiều bao nhiêu thì cũng chỉ có 1 bà cả mà thôi).

Nói đến thị trường là người ta nói về mua bán

Thị trường hoa quả là nơi mua bán hoa quả

Thị trường nhà đất là nơi mua bán nhà đất

Thị trường tiền tệ là nơi mua bán tiền tệ

Thị trường tài chính hơi lạ chút là nơi “mua bán tương lai”.

Ở đây người ta rao bán tương lai của nhau, của công ty, thậm chí là của cả một đất nước. Nó được núp dưới cái bóng của rất nhiều các hoạt động vô cùng phức tạp mà các nhà kinh tế vẽ ra như là lãi suất tiền vay, lãi suất tiền gửi, lạm phát, chứng chỉ quỹ, cổ phiếu, trái phiếu …

Nhưng điều gì sẽ xảy ra khi ai cũng nói về tương lai khi tham gia cái thị trường xương máu này? Nó sẽ khiến mọi người cảm thấy bối rối và khó hiểu vì để hiểu vấn đề chúng ta chỉ cần bản chất nhưng để thực hành nó ta lại cần một quy trình rõ ràng.

Lãi suất tiền gửi

Khi bạn mang tiền gửi ngân hàng tức là bạn đã bán giá trị tương lai của số tiền mà bạn đang cầm cho ngân hàng. Tiền, được sử dụng đúng cách thì có thể đẻ thêm ra tiền, nhưng nó cũng có thể mất đi nếu đầu tư không tốt. Nếu bạn không muốn phải đau đầu về điều này thì hãy bán quách nó cho ngân hàng, nơi mà tương lai mù mịt đó sẽ được định giá chung là 5–6% một năm, đây là một mức không cao, cũng chẳng thấp, nhưng lại khá an toàn cho những người thấp cổ bé họng như chúng ta.

Lãi suất tiền vay

Vay tiền ngân hàng là bán tương lai của chính mình!

Ngân hàng cho bạn vay tiền thực chất là đi mua “tương lai sẽ làm việc trả nợ của bạn”. Nghe có vẻ như “đi bán thân” nhưng thực chất lại rất “trong sáng” nhé 😜. Đây là một canh bạc bởi vì chẳng ai biết tương lai sẽ thế nào. Nếu vay xong mà làm ăn có lời vượt lãi suất tức là ta thắng trong việc định giá cái tương lai này, còn lỡ như làm ăn có lỗ thì là thua trong canh bạc này rồi đó.

Lãi suất cho vay chính là giá trị tương lai của chúng ta, lãi suất cao tức là bạn đáng giá và ngược lại, vì vậy mà khi làm những dự án lớn, không có ngân hàng nào lại cho vay bừa bằng lãi suất phổ thông cả, họ sẽ có chuyên viên tới để phân tích và định giá dự án từ đó sẽ đưa ra mức lãi suất hợp lý. Còn cỡ như các dự án tầm quốc gia thì mức lãi suất này còn phải đàm phán mệt nghỉ mới có thể chốt được a 😑.

Về vấn đề tại sao cần tài sản thế chấp, rất đơn giản, ngân hàng họ cho vay là họ bán tương lai của đồng tiền đó, không phải chính giá trị của nó, nhưng làm gì có tương lai nào được sinh ra mà không cần gốc chứ! vì vậy họ cho bạn mượn phần gốc để sau này bạn trả lại. Ngân hàng không biết được bạn có trả thật hay không (chẳng nhẽ gông cổ bạn lại để bạn không chạy được) vì vậy mà họ sẽ bắt bạn phải cắm tài sản để thế chấp cho phần gốc (tao cầm nhà mày, chẳng lẽ còn sợ mày không trả sao 😅). Họ tin bạn càng nhiều thì phần thế chấp càng nhỏ, tin hoàn toàn sẽ không cần thế chấp, lúc này người ta gọi đây là hoạt động cho vay tín chấp.

Lạm phát

Lạm phát xảy ra khi ngân hàng in quá nhiều tiền khiến cho giá trị của nó bị giảm.

Thế tại sao cứ phải in tiền làm gì? không in thì có phải sẽ đảm bảo an ninh tiền tệ không?

Xin thưa là không in không được a. Xã hội chúng ta lao động hàng ngày, giá trị và của cải vật chất được tạo ra không ngừng nghỉ. Tiền đại diện cho đống giá trị và của cải đó, nếu chúng ta không in tiền nữa thì lượng tiền không đổi mà của cải thì cứ tăng liên tục, điều này dẫn đến việc giá trị đồng tiền sẽ tăng lên. Việc tăng này là một vấn đề nghiêm trọng vì giá trị đồng tiền mà tăng đồng nghĩa với ai cầm tiền là được hưởng giá trị, tức là người không làm gì mà cầm tiền cũng được hưởng chung giá trị với người đã làm ra. Điều này là không thể chấp nhận được, vì vậy cần in thêm tiền cho đống giá trị mới kia, để đảm bảo ai làm thì mới được hưởng.

Nhưng việc kiểm soát ai làm và làm ra bao nhiêu hoặc định giá số của cải sinh thêm ra là một vấn đề phức tạp, thậm chí ngân hàng cũng không thể tính toán chính xác được vì vậy chỉ có thể áng chừng một con số. Nói chung là in thừa ra còn hơn là thiếu để như tình trạng như trên, nên hầu như chúng ta đều thấy lãi suất của các nước là dương. Việc in quá nhiều sẽ khiến những kẻ cầm tiền không thoải mái vì tự nhiên tiền để không mà lại mất đi giá trị. Nhưng việc này là không tránh khỏi và hệ quả nó để lại nó luôn nhỏ hơn là việc để người tạo ra của cải phải chia nó cho toàn xã hội.

Việc điều chỉnh lạm phát là cần thiết vì việc sản xuất là không như nhau tại mọi thời điểm, nhu cầu về tiền bạc cũng là rất khác nhau tùy vào tình hình chính trị xã hội. Nếu lượng in ra cố định như Bitcoin tuy có hạn chế lạm phát nhưng lại xảy ra tình trạng không ổn định về mặt giá trị khiến việc làm ăn mà thanh toán bằng Bitcoin rất là rủi ro và để giải quyết vấn đề này ta dùng một cái gọi là hợp đồng tương lai — loại hình kinh doanh này chính là mua bán giá trị tương lai của “tỷ giá” giữa các đồng tiền trên thế giới.

Hợp đồng tương lai

Bạn là một doanh nghiệp Việt Nam nhưng lại làm ăn với một doanh nghiệp mẽo, bạn bán hàng cho họ thì tất nhiên là họ sẽ trả bạn USD chứ không phải VND. Tuy nhiên luật pháp Việt nam không cho phép bạn mua hàng hóa bằng USD trên đất VN vì vậy kiểu gì bạn cũng phải đổi nó ra VND. Nhưng mà tỷ giá chuyển đổi luôn luôn thay đổi, thậm chí hàng giây, bạn không thể định lượng mức tiền VND mà mình sẽ nhận được.

Ví dụ, hợp đồng bạn ký đầu năm là 1tr USD, tới cuối năm khi chuyển hết hàng họ mới chuyển hết tiền. Đầu năm 1trUSD = 23 tỷ VND nhưng đến cuối năm nếu tỷ giá thay đổi 1trUSD = 22,5 tỷ VND => tự nhiên bạn bị hụt mất nửa tỷ VND rồi 😱. Trong suốt một năm bạn bán hàng thì vẫn phải trả lương nhân công, ví dụ tổng lương và các chi phí phải trả là 22,7 tỷ đi, vậy rõ ràng cái hợp đồng lẽ ra lãi 300tr VND lại thành lỗ 200tr VND rồi 😱, kinh doanh thế này thì phá sản sớm.

Giải pháp là bạn sẽ mua một hợp đồng tương lai thời hạn 1 năm USDVND với số lượng là 1tr đơn vị, điều này đồng nghĩa với việc nói cho bên bán hợp đồng rằng “1 năm sau tao cần bán 1 trUSD ra VND với tỷ giá như hiện tại 1tr USD = 23 tỷ VND”.

Khi bạn nắm hợp đồng này trong tay, nếu cuối năm tỷ giá xuống như ở trên thì bên bán hợp đồng sẽ trả bạn 500tr VND, còn nếu cuối năm mà tỷ giá lại là 1trUSD = 23,5 tỷ VND thì bạn phải trả cho bên bán hợp đồng 500tr VND.

Việc mua hợp đồng tương lai sẽ đảm bảo bạn luôn mua bán được USD với tỷ giá tại thời điểm ký hợp đồng.

To be continue…