“Thị trường tài chính là thị trường mua bán tương lai”.

Cổ phiếu và IPO

Cổ phiếu là tờ giấy chứng nhận giá trị công ty, nếu bạn cầm 1% tổng lượng cổ phiếu của công ty A trên thị trường tức là bạn cầm 1% công ty A. Mọi chuyện đơn giản nếu không có những thương vụ IPO đình đám.

Ví dụ một công ty đang làm ăn bình thường và được định giá là 1tr USD, bây giờ lãnh đạo công ty quyết định IPO tức là phát hành cổ phiếu ra công chúng, tự dưng giá trị công ty tăng chóng mặt thành cả chục triệu USD, vì vậy mà các công ty bây giờ sống chết đua nhau IPO cho bằng được. Tăng từ 1 lên 10 chỉ bằng việc in giấy, việc nhẹ lương cao thế này ai mà không muốn là chứ 😄.

Ok vấn đề là 9tr USD kia từ trên trời rơi xuống à? Tất nhiên là không rồi!

9tr USD đó chính là giá trị tương lai của công ty mà cái thị trường điên đảo này họ định giá. Trước đó nó được định giá 1tr USD có thể là chỉ do 1 người hay 1 tổ chức định giá, tất nhiên là họ có tính đến tương lai của doanh nghiệp nhưng chắc chắn họ sẽ không điên bằng cả triệu người được. Và quan trọng nhất là khi mới lên sàn, ai cũng tràn đầy hy vọng về tương lai nên nó sẽ bị thổi phồng thành một cái bong bóng.

Tiếp đó phải hiểu rằng 9tr USD này là giá trị tương lai, không phải giá trị thực, điều này thể hiện ở mức thanh khoản trên thị trường của cổ phiếu đó. Ví dụ cty này tổng giá trị là 10tr USD và cũng tương ứng phát hành ra 10tr cổ phiếu, như vậy ta đang có 1 USD = 1 cổ.

Bây giờ vì một lý do nào đó mà một nhà đầu tư lớn cầm 5tr cổ mang bán tống bán tháo trên sàn. Và khả năng cao là với khối lượng lớn như vậy giá sẽ rớt thảm hại, ví dụ sau vụ bán tháo này ta có 0,5 USD = 1 cổ. Như vậy là 5tr USD bay đi trong một nốt nhạc.

Thế 5tr USD này bay đi đâu?

Nó chẳng bay đi đâu cả 😜, bởi vì ngay từ đầu nó đã chẳng tồn tại, nó chỉ là một giấc mơ của những nhà đầu tư mà thôi!

Vậy không IPO có được không?

Có, nhưng không ai làm thế cả. Đòn bẩy tài chính sinh ra để chúng ta đi nhanh hơn và xa hơn, nếu cứ loanh quanh:

làm ăn có lãi -> tái đầu từ -> lại có lãi -> lại tái đầu tư

thì phát triển rất là lâu. Vấn đề là dùng cái đòn bẩy dài bao nhiêu mới quan trọng, dùng đòn dài quá là gẫy đòn, đi cả quá khứ lẫn tương lai luôn đó.

Tương lai vẫn là tương lai, to hay nhỏ phụ thuộc vào niềm tin của thị trường, ngay cả thánh thần cũng không biết tương lai hình dáng nó ra làm sao nên đây luôn luôn là một cuộc chơi căng não.

Một công ty quyết định IPO tức là đã bán đi tương lai của chính mình, họ bán cái tương lai sẽ làm ăn để trả nợ của họ cho nhà đầu tư, họ bán tương lai đó để có vốn đi xây dựng chính cái tương lai đó. Đó là một vòng luẩn quẩn nhưng nếu không có sự cố gì đặc biệt xảy ra, nó sẽ luôn luẩn quẩn như vậy để những người trong cuộc được hưởng lợi, bẩy đúng cách thì bánh xe sẽ lăn mãi mãi.

Trái phiếu chính phủ

Công ty đi vay nợ, vậy chính phủ có đi vay không? Có.

Chính phủ là một công ty lớn, không có lý do gì mà nó không đi vay nợ cả, và nó đi vay cũng giống như IPO thôi, nhưng ở đây không gọi là cổ phiếu mà là trái phiếu chính phủ.

Chính phủ vay nợ tất nhiên cũng bằng cách bán tương lai của mình. Tương lai càng to càng vay được nhiều, vay càng nhiều động lực trả nợ lại càng mạnh, cái này người ta gọi là đòn bẩy tài chính. Tương lai mang bán rồi, chẳng nhẽ còn quyền quyết định sao? Tất nhiên là làm việc để trả nợ thôi.

Trái phiếu chính phủ thường ổn định hơn là cổ phiếu vì một công ty dễ dàng bùng nợ bằng cách tuyên bố phá sản, một chính phủ thì rất khó để làm điều này vì các khoản nợ được thế chấp bằng tương lai đóng thuế của nhân dân nước đó, và chắc bạn cũng thấy như Hy Lạp, muốn vỡ nợ người ta cũng không cho ấy, “dân nước chúng mày vẫn còn, trẻ con, thanh niên nhiều như thế, sao không đi làm trả nợ mà lại được phép tuyên bố phá sản?”

Đây là cuộc chiến tài chính mà bất cứ đất nước nào cũng phải tham gia, trận chiến định giá tương lai của chính họ.

Giao dịch ký quỹ hay là “Trading margin”

Một trong những phát minh quan trọng nhất của thị trường tài chính là các giao dịch ký quỹ, để hiểu nó là gì thì tốt nhất chúng ta nên quay lại nhưng năm 20 của thế kỷ trước.

Vào năm 1925, tại bang Florida của Mỹ, thị trường nhà đất đã trả qua một cơn điên đảo chưa từng có. Giá bất động sản tăng chóng mặt khiến cho nạn đầu cơ bùng phát. Thời điểm này họ mua BĐS không phải để ở nữa mà là để bán lại kiếm lời. Khi nhờ BĐS mà giấc mơ triệu phú không còn xa vời nữa, nó đã trở thành một cơn sốt thực sự.

Giá nhà đất thay đổi ngày càng nhanh và có lúc cao điểm giá cả thay đổi hàng ngày thay vì hàng tuần hay hàng tháng như mọi khi.

Điều này dẫn đến nhu cầu mua bán nhà đất là diễn ra hàng ngày, hôm nay mua ngày mai có thể bán ngay kiếm lời là chuyện bình thường. Nhưng vấn đề là thủ tục chuyển nhượng lại không hề đơn giản và rất tốn chi phí. Hơn nữa rõ ràng là người ta mua bán nhà đất hoàn toàn không phải để ở mà cái họ muốn mua là “giá trị tương lai của căn nhà đó”. Vì vậy để giải quyết vấn đề này thì các giao dịch ký quỹ đã ra đời.

~

Có 2 điểm lợi của các giao dịch này là:

Thứ nhất, cái bạn muốn mua là giá trị tương lai, không phải là toàn bộ căn nhà vì vậy bạn có thể chỉ cần bỏ ra một khoản tiền nhỏ hơn căn nhà đó rất nhiều, điều này khiến bạn có thể kiếm rất nhiều tiền mà không cần bỏ nhiều vốn, cái này người ta gọi là đòn bẩy. Và tất nhiên là “high risk high return”, với kiểu mua bán thông thường thì bạn sẽ gần như không thể mất vốn, bởi vì bạn cầm nhà mà nhà thì kiểu gì vẫn có thể bán được, chỉ là ở giá nào thôi. Cụ thể là như sau:

Ví dụ bạn có 1tr USD nhưng lại muốn mua nhà giá 10tr USD.

Nhà cái ký quỹ sẽ cho bạn vay 9tr USD để mua nhưng họ sẽ cầm cả 1tr USD và căn nhà đó của bạn, đòn bẩy trong trường hợp này là 10:1 = 10.

Nếu căn nhà đó bây giờ có giá là 15tr USD và bạn quyết định là sẽ chốt lời thì nhà cái sẽ bán căn nhà đó đi và trả bạn cả 1 + 5 = 6tr USD.

Tuy nhiên lỡ mà giá căn nhà đó xuống còn 9tr USD thì ngay lập tức nhà cái sẽ bán căn nhà đó đi và lấy luôn 1tr USD tiền vốn của bạn, trong trường hợp này bạn trắng tay 😱.

Ở đây 1tr USD là gọi Margin chính là vốn của giao dịch này.

9tr USD chính là Stop Lost lớn nhất của giao dịch (tất nhiên khi giá giảm sâu quá bạn có thể quyết định bán luôn đi để giữ vốn).

Điểm lợi thứ 2 của các giao dịch ký quỹ là phí thấp, ở đây nhà cái thường sẽ cầm tất cả tài sản, bạn mua hay bán thực ra là nhà cái chuyển nhượng từ người này cho người khác cùng dùng dịch vụ của họ hoặc sẽ gom hàng thanh toán 1 thể để đỡ tốn phí.

Điều này hợp lý ở chỗ “cái bạn mua là tương lai” tại sao bạn lại phải chịu mức phí của như những giao dịch thông thường được, mức phí rẻ hơn mới là chính đáng 😄.

Khủng hoảng tài chính

Các giao dịch ký quỹ rất hấp dẫn với nhà đầu tư nhưng không hề quá hấp dẫn đối với nền kinh tế. Khi tương lai bị thổi phồng một cách quá đà ta sẽ có các bong bóng tài chính.

Vấn đề là sẽ không một ai có thể hoàn toàn chứng minh được tương lai đó là quá to so với thực tế bởi vì tương lai là không ai biết được cả. Vì vậy chúng ta luôn cần những cuộc khủng hoảng tài chính để hãm lại cái bong bóng đó.

~

Bong bóng mà cỡ vừa thì sẽ có những cuộc khủng hoảng nhẹ như những phiên điều chỉnh của thị trường mà thôi. Còn bong bóng mà lớn quá thì nó sẽ nổ tung luôn, và nổ có nghĩa là về 0 luôn, không còn gì cả. Minh chứng cho điều này là trong cuộc khủng hoảng 1929 có những cổ phiếu có giá gần như bằng 0 bởi vì không có ai mua cả, các sàn giao dịch thậm chí phải đóng cửa để trấn an niềm tin của nhà đầu tư 😱.

Cuộc chiến này sẽ là một cuộc chiến không bao giờ có hồi kết vì cái nhân tố vô định luôn tồn tại trong nó: TƯƠNG LAI.